علل ناسازگاری خونی مادر و جنین چیست؟

فاکتورRh ‌ نوعی پروتئین است که در سطح گلبول قرمز بیشتر افراد وجود دارد. اگر این پروتئین روی سطح گلبول‌های قرمز خون شما وجود داشته باشد. Rh خون مثبت است و اگر این پروتئین را نداشته باشید، Rh خون شما منفی است و هنگام بارداری باید موارد خاصی را رعایت کنید.

اگر Rh منفی هستید، به احتمال زیاد خون شما با خون جنین که احتمالاً Rh مثبت است ناسازگاری دارد. فهمیدن این موضوع معمولاً تا قبل از تولد نوزاد ممکن نیست، اما در بسیاری از موارد باید جانب احتیاط را رعایت کنید و فرض را بر ناسازگاری Rh نوزاد با Rh منفی خود بگذارید. در اولین بارداری احتمال کمی وجود دارد که ناسازگاری Rh شما با جنین باعث صدمه رسیدن به فرزندتان شود. اما در صورت ورود خون جنین به جریان خون شما که در شرایط خاصی در دوران بارداری یا هنگام زایمان ممکن است پیش بیاید. سیستم ایمنی شما شروع به تولید پادتن در برابر این خون Rh مثبت ‌‌می‌کند. در این شرایط بدن شما به Rh ‌‌حساس می‌شود و در بارداری بعدی اگر Rh جنین مثبت باشد، پادتن‌‌‌های تولیدشده در بارداری قبلی ممکن است به سلول‌های خونی جنین حمله کند.

اگر همسر شما نیز مثل اغلب افراد Rh مثبت است. احتمال مثبت شدن Rh جنین حدود ۷۰ درصد است و اگر Rh شما منفی باشد. احتمال ناسازگاری Rh شما و جنین وجود دارد. در واقع، پزشک از روی احتیاط همین فرض را خواهد داشت. اگر همسر شما آزمایش داده باشد و ‌‌می‌دانید که او هم مثل شما Rh منفی است. فرزند شما نیز Rh منفی خواهد بود و نیازی به تزریق پادتن Rh نیست. اما اگر همسر شما Rh مثبت است یا Rh خون او را نمی‌دانید. تا زمان تولد فرزندتان نمی‌توانید از Rh جنین باخبر شوید، مگر این که آزمایش آمنیوسنتز انجام شود. اگر شما Rh مثبت هستید و همسر شما Rh منفی است، ممکن است فرزند شما Rh منفی باشد. در این صورت با وجود متفاوت بودن Rh شما و فرزندتان، جای نگرانی نیست، زیرا احتمال این که فرزند شما در معرض خون Rh مثبت شما قرار بگیرد و پادتن بسازد بسیار کم است. تقریباً همیشه برعکس این حالت صادق است.

داروی روگام شامل دز کمی از پادتن است که از خون افراد اهداکننده گرفته ‌‌می‌شود. این پادتن‌‌‌ها همۀ سلول‌های خونی Rh مثبت موجود در بدن شما را پیش از این که سیستم ایمنی شما بخواهد پادتن تولید کند از بین می‌برد. پادتن موجود در دارو دقیقاً مثل پادتنی است که در بدن شما تولید ‌‌می‌شود، فقط دز پادتن موجود در دارو به اندازه‌ای نیست که برای جنین ایجاد مشکل کند. به این کار ایمن‌سازی غیرفعال ‌‌می‌گویند که فقط در صورتی مؤثر است که طی ۷۲ ساعت پس از زمانی که احتمال ‌‌می‌دهید در معرض خون جنین قرار گرفته‌اید، دارو را تزریق کنید. پادتن موجود در دارو به مدت ۱۲ هفته از شما محافظت ‌‌می‌کند.

اگر پزشک گمان کند که بیش از حد مشخصی از خون جنین با خون شما مخلوط شده است. مثل زمانی که تصادف کرده‌اید، ممکن است نیاز به تزریق مجدد دارو داشته باشید. این دارو به عضلۀ بازو یا باسن تزریق ‌‌می‌شود و ممکن است پس از آن، در محل تزریق احساس درد کنید یا تب خفیفی داشته باشید. عوارض دیگری برای این دارو شناخته نشده است. در هر دو صورت مثبت یا منفی بودن Rh خون جنین، تزریق این دارو بی‌خطر است. به همین دلیل، اگر Rh منفی باشید، ممکن است پزشک برای پیشگیری از هر گونه مشکلی، تزریق این دارو را برای شما تجویز ‌کند.

به یاد داشته باشید که در صورت قرار گرفتن تحت مراقبت‌های بارداری صحیح و درمان با روگام هنگام لزوم، احتمال وقوع این اتفاق بسیار کم است. بدون درمان نیز احتمال ساخته شدن پادتن و حساس شدن بدن شما به Rh، حتی پس از داشتن چند بارداری با وجود ناسازگاری خون شما و جنین فقط حدود ۵۰ درصد است. اگر تزریق دارو را انجام نداده‌اید و خون شما به Rh حساس شده باشد و فرزند بعدی شما Rh مثبت باشد، احتمال این زیاد است که دچار آنمی همولیتیک شوید.

پادتن‌های خون شما از جفت عبور و به عامل Rh مثبت جنین به عنوان یک عامل بیگانه حمله ‌‌می‌کنند. و سلول‌های قرمز خونی جنین را از بین ‌‌می‌برند که باعث کم‌خونی جنین ‌‌می‌شود. این موضوع ‌‌می‌تواند باعث بروز مشکلات زیادی از یرقان شدید در نوزاد تا آسیب مغزی یا در موارد حاد، سقط یا مرده به دنیا آمدن جنین شود. در صورت حساس شدن بدن شما به عامل Rh، پادتن‌‌‌ها تا ابد در بدن باقی خواهد ماند و با هر بارداری، میزان بیشتری پادتن در بدن شما تولید ‌‌می‌شود، بنابراین خطر کم‌خونی همولیتیک جنین در هر بارداری بیشتر از بارداری قبلی خواهد بود.

خبر خوب این است که پزشکان راه‌های جدیدی را برای نجات نوزادان در معرض بیماری‌های مرتبط با Rh پیدا کرده‌اند. پزشک شما ‌‌می‌تواند. سطح پادتن خون شما و شرایط جنین را تحت نظر بگیرد تا متوجه بروز هر گونه مشکلی در جنین شود. پزشک ‌‌می‌تواند با انجام سونوگرافی داپلر یا آمنیوسنتز، وضعیت سلول‌های قرمز خون جنین را بررسی کند. در صورت عادی بودن وضعیت جنین، ‌‌می‌توانید بدون هیچ مشکلی او را تا زمان زایمان در رحم خود نگه دارید.

پس از تولد نوزاد ممکن است نیاز به تعویض خون وجود داشته باشد. در این روش، گلبول‌های قرمز Rh مثبت آسیب دیدۀ نوزاد را با گلبول‌های قرمز سالم با Rh منفی جایگزین می‌کنند. با این کار سطح گلبول‌های قرمز خون جنین تثبیت ‌‌می‌شود. و آسیب‌های احتمالی ناشی از گردش پادتن در خون او به حداقل ممکن ‌‌می‌رسد. این گلبول‌های قرمز با Rh منفی به مرور زمان از بین می‌رود و تمام سلول‌های قرمز خون جنین، دوباره گلبول‌های قرمز با Rh مثبت خواهند شد. و تا آن زمان، پادتن‌های مهاجم نیز از بین خواهد رفت. اگر جنین دچار مشکل شده باشد. پزشک ممکن است زمان زایمان را زودتر تعیین کند یا عمل تعویض خون را از طریق بند ناف انجام دهد. نوزادانی که در رحم، تعویض خون برای آنها انجام شده است. شانس بسیار زیادی برای بهبود دارند. حتی در مواردی که جنین در رحم مادر دچار کم‌خونی شدید شده باشد. باز هم شانس نجات کودک در صورت تعویض خون وجود دارد.